Verslag 12

In 2020 en 2021 hebben diverse archeologische onderzoeken plaats gevonden zuidwestelijk van de Kantsingel in Oss. Maar liefst 5 archeologisch bedrijven hebben hieraan bijgedragen. De onderzoeken vonden plaats op een nieuw te ontwikkelen bedrijventerreintje zuidwesten van de Kantsingel. Het gebied ten zuiden van de Kantsingel is interessant in verband met de in 2006 aangetroffen landweer. Een landweer is een verdedigingswerk uit de 13-14 eeuw. Ten tijde van de vele oorlogen tussen Gelre en Brabant werd het grensgebied regelmatig geplunderd. Met de aanleg van landweren probeerden men het plunderen zoveel mogelijk te beperken. Op het terrein van de begraafplaats de 'Hoogen heuvel' is door archeologisch onderzoek in 2006 door Archol een doorgang in de landweer aangetroffen. De landweren zijn nog tot in de 18e eeuw in het landschap zichtbaar geweest.

de 6 onderzoekslokaties, Kantsingel westzijde

1: Geen archeologisch onderzoek nodig omdat men aantoonbaar onder de 1000 m2 verstoring bleef.

2: Hier is alleen een bureau en booronderzoek uitgevoerd. De uiteindelijke ingrepen bleven onder

de 1000 m2 en waren volgens het bestemmingsplan niet onderzoeksplichtig.

3: Proefsleuven onderzoek door Transect. Over het algemeen is in het plangebied een relatief dun humeus dek op dekzand aanwezig. Bij enkele profielkolommen is een oud bouwlanddek waargenomen. Tussen het humeuze dek en het ongeroerde dekzand is een laag met spitsporen waargenomen. De s pitsporen vertonen in het horizontale vlak 'halve maantjes'. Het fenomeen kan als grondverbetering worden geïnterpreteerd. In de rest van het plangebied zijn verder kleinere greppels aangesneden, met overwegend een noordwest-zuidoostelijke en noord-zuidelijke oriëntatie. Ten slotte zijn twee losse paalsporen aangetroffen. De uiterlijke kenmerken van bovengenoemde sporen wijzen op een datering in de Nieuwe tijd. Het vondstmateriaal (waaronder uit de onderste laag karrensporen en uit de brede greppel in het oosten) bevestigd dit. De hoge archeologische verwachting uit het vooronderzoek is slechts ten dele bevestigd met het proefsleuvenonderzoek. Er zijn sporen van landgebruik uit de Nieuwe tijd aangetroffen, mogelijk te relateren aan het akkercomplex (1350-1760), echter wijzen deze niet direct op verdedigingswerken zoals bijv. een landweer.

Kantsingel west werkput 5

Kantsingel west bodemopbouw

4: Noodopgraving door Transect. Door oplettendheid van buurtbewoner Gert-Jan Bloemers werd aan de auteur van dit artikel gevraagd of er archeologische onderzoek is uitgevoerd in dit wegtracé. Door snel ingrijpen van de stadsarcheoloog Mijke Peeters werd het tracé alsnog onderzocht. De aangetroffen sporen zijn van een akkercomplex uit circa 1350-1760. Uit dezelfde tijd is een erf uit de late-Middeleeuwen/Nieuwe tijd gevonden, diverse greppels, paal/kuilsporen en een omringende greppel. Er zijn ook sporen van een erf uit de nieuwe tijd (17e-19e eeuw) aangetroffen. Dit is ook te zien op oude landkaarten. Men meende ook sporen van een landweer te zien maar dat is niet duidelijk aanneembaar. De aangetroffen palenrijen zijn niet van een landweer maar kunnen er wel wat mee te maken hebben gehad. Doordat er weinig aardwerk is aangetroffen is het niet mogelijk nauwkeurig een tijdperiode te koppelen aan de sporen.

De auteur van dit artikel vond naast de zandhopen ter hoogte van opgraving 3 een hardstenen projectiel. Onderzoek door ADC gaf aan dat het projectiel met een diameter van ca. 7.3 cm een kanonskogel is. Deze kleine stenen kanonskogels werden veel gebruikt en zijn te dateren vanaf de 14e eeuw tot in de 16e eeuw. Daarna gebruikte men ijzeren kogels. De steensoort lijkt afkomstig te zijn uit de Belgische steengroeven. De import van stenen kogels is te vinden in bestellijsten uit vele (stads)archieven.

Kantsingel projectiel

5: Proefsleufonderzoek door ADC. In dit onderzoek kon men gebruik maken van eerdere archeologische onderzoeken op dit kleinschalig bedrijventerrein. De onderzoekslocatie lag slechts 150 meter van de landweer op de 'Hoogen heuvel'. In de proefsleuven zijn meerde greppels, paalsporen en kuilen aangetroffen, alsmede karrensporen en een sloot. Deze laatste sporen lopen parallel aan de Kantsingel en zijn te zien op historische kaarten. Ze zijn te beschouwen als een voorganger van de huidige Kantsingel.

Kantsingel west karresporen

6: Men heeft hier het bouwpeil hoger gelegd, zodat het archeologisch vlak niet meer wordt geraakt. Hopelijk behoud in situ dus. Het door de verschillende archeologische bedrijven uitgevoerd onderzoek was het mogelijk om deze met elkaar te vergelijken. Welnu alle conclusies waren in gelijke trant. Algemeen kunnen we concluderen dat de landweer niet is gezien en dat er in het plangebied parallel aan de Kantsingel een voorganger is aangetroffen. Er zijn sporen van landgebruik uit de Nieuwe tijd aangetroffen, mogelijk te relateren aan het akkercomplex (1350-1760).

Voor meer informatie:
BAAC-rapport V-20.0112 mei 2020.
KSP Archeologie: rapport 19487 juli 2019, rapport 19488 maart 2020, adviesnotie 21069 mei 2021.
Transect: rapport 2789 september 2020, rapport 3017 oktober 2020.
RAAP: rapport 4867 januari 2021.
ADC: rapport 5435 maart 2021.